…da se izvorni naziv Valbandon (od talijanskog Vala Abbandonata) ne odnosi na podrucje današnjeg naselja kod Fažane, niti podrazumijeva napuštenu dolinu, vec napušteni zaljev.
Naime, u valbandonskoj se lucici nalazio ogroman kompleks rimske maritimne vile s luckom infrastrukturom, koji je najvjerojatnije napušten, ili je barem poceo propadati oko 5. stoljeca. No lako je pretpostaviti da su se ostaci vile koristili i u srednjem vijeku, a njene ruševine mogle su isprovocirati epitet napuštenog zaljeva.
I na starim kartama naziv Valbandon koristi se samo za obalni dio (1573. godine - Val Bandano, 1607. - Val Bandone, 1753. - Punta Valbandon, kasnije i samo Punta Bado ili Valbadon). To je razumljivo jer u zaledu, gdje se danas nalazi istoimeno mjesto, tada nije postojalo vece naselje, tek pojedine stancije i rijetka obiteljska imanja.
U gornjem dijelu današnje ulice Dragonja, dijelu naselja najbližeg Fažani, u srednjem vijeku nalazilo se malo naselje Fioran (prema svecu Fioreu ili Florijanu), a podigao ga je umirovljeni biskup istog imena kao svoje utocište.
***
...da su crne sorte grožda u prošlosti dominirale istarskim poluotokom, pa se i pilo iskljucivo crno vino. Oko 1880. ogromnu vecinu sorti cine crna grožda, prednost su imale sorte slabije kvalitete, ali obilnijeg uroda. Pocetkom 20. stoljeca cak 90 posto vinograda nalazilo se pod crnim sortama - teranom, refoškom, borgonjom, hrvaticom...
Udio bijelog grožda bio je tako mali da se, pa i donedavno, miješalo s crnim, a o sortnim vinima nije se ni razmišljalo. Danas se na više od polovice površina uzgajaju bijele sorte, pretežno malvazija.